• Jak kształtować w dziecku postawy prospołeczne oraz tolerancję dla różnorodności?

           

          Propagowanie akceptacji różnorodności ma ogromne znaczenie. Wszyscy pragniemy dla naszych dzieci równych szans i tego, by jak najpełniej zrealizowały się w życiu – właśnie takie, jakie są. Trzeba mieć świadomość istnienia różnic, żeby zobaczyć, co określa jednostkę, i rozpoznać, jakiego rodzaju wsparcia potrzebuje. Rozumienie, docenianie i wyrażanie radości z różnorodności (a nie jedynie jej tolerowanie) pomaga dzieciom w budowaniu poczucia własnej wartości. Co więcej, umożliwia też – już na poziomie międzyludzkim – tworzenie społeczeństwa kierującego się zasadami sprawiedliwości równości, w którym najwyższym dobrem jest bezpieczeństwo, szczęście i rozwój wszystkich dzieci.

           

          Zachowanie prospołeczne to postępowanie, które ma przynieść korzyść innej osobie lub grupie osób. Do zachowań prospołecznych zaliczamy działanie zorientowane na pomaganie innym, dzielenie się z innymi oraz ochrona. W procesie socjalizacji kształtują się pozytywne cechy charakteru związane ze stosunkiem do innych takie jak: życzliwość, uczynność, koleżeństwo oraz z oceną samego siebie np. skromność, poczucie godności oraz związane z wykonywaniem pracy: obowiązkowość, sumienność, punktualność. Wymienione cechy charakteru wpływają korzystnie na współżycie międzyludzkie w zespole. Oddziaływanie grupy wpływa na kształtowanie u jej członków postawy prospołecznej np. postawy życzliwości, sprawiedliwości, postawy altruistycznej. Na przebieg procesu socjalizacji mają ogromny wpływ składniki środowiska społecznego takie jak: środowisko rodzinne, szkolne, koleżeńskie, środki masowego przekazu a także sytuacje trudne, frustracyjne, urazowe.

          Rola rodziny

          Rodzina stanowi podstawowe środowisko życia i wychowania młodego pokolenia. Jest podstawowym środowiskiem wychowawczym, w którym proces kształcenia dokonuje się na rozległym tle wszystkich problemów rodziny i towarzyszących im sytuacji. Rodzina ma zasadnicze znaczenie dla rozwoju osobowości człowieka, kształtowania się jego ogólnej postawy życiowej, jego zdrowia psychicznego i przystosowania społecznego w danym kręgu kulturowym. Jest dla dziecka pierwszą i najważniejszą „instytucją” kształcącą i wychowawczą, w której uczy się ono wszelkich zachowań społecznych, które później w toku dalszych kontaktów międzyludzkich rozwija i pogłębia. Rodzina jest więc niezmiennie jednym z najważniejszych towarzyszących nam przez całe życie czynników, kształtujących nas i wywierających najsilniejszy wpływ nawet już w życiu dorosłym.

          Rozmawiajcie na temat różnorodności i odpowiadajcie na pytania

          Dzieci w wieku około sześciu miesięcy odróżniają twarze rodziców lub opiekunów, a w wieku dwóch lat – rozróżniają kolor skóry i płeć. Ciekawość i dostrzeganie różnic to naturalny etap rozwoju i warto o tym mówić. Rozmawiajcie ze swoim dzieckiem o różnorodności od wczesnego dzieciństwa – wyjaśniajcie, pod jakimi względami ludzie się od siebie różnią i że różnice są dobre. Pokazujcie, że choć miło jest mieć wspólne zainteresowania i lubić te same rzeczy, należy akceptować i szanować odmienne upodobania.  Jeśli dziecko zacznie zadawać pytania, starajcie się odpowiadać na nie szczerze i jak najpełniej, używając języka i pojęć, które zrozumie. Te podstawy będziecie rozbudowywać w miarę rozwoju dziecka. Jeśli zauważycie, że wasze dziecko mówi lub zachowuje się w sposób dyskryminujący, nie wpadajcie w panikę, ale też nie ignorujcie tego faktu. Reagujcie na każdy przejaw takiej postawy, posługując się nieoceniającym językiem np. Porozmawiajmy o tym co powiedziałaś/powiedziałeś.. Dlaczego tak sądzisz?

          Bądźcie dla dziecka wzorem

          Dla dziecka wzorem są przede wszystkim rodzice. Jeśli chcecie, by wasze dziecko wykazywało się empatią i tolerancją, nie możecie godzić się na zachowania dyskryminacyjne, np. rasizm. Wasze dziecko powinno zobaczyć, że w reakcji na obraźliwe komentarze wypowiadacie głośno swoje zdanie, sprzeciwiając się uprzedzeniom i stereotypom. Krytykowanie lub „żartowanie” z kogoś z powodu koloru skóry, religii, płci, kultury, seksualności, narodowości bądź pochodzenia otwiera drogę do okrucieństwa i może mieć poważne skutki. Wyśmiewanie innych lub bierna zgoda na takie zachowanie sprawiają, że jawi się ono jako społecznie akceptowalne, co może doprowadzić do drwin, wyzwisk, prześladowania, wykluczania i jeszcze groźniejszych form dyskryminacji.

          Starannie dobierajcie słowa

          Niektóre słowa i zwroty mają wydźwięk krytyczny i są krzywdzące dla jednostek lub grup, a co gorsza, kształtują ich obraz w społeczeństwie. Ludzi nie powinno się klasyfikować ani oceniać przez pryzmat ich odmienności lub niepełnosprawności. Dzieci uczą się słów od swoich rówieśników, rodziców oraz innych osób z otoczenia. Mogą też być wśród nich także słowa dyskryminujące. Wielu z nich trudno uniknąć, ale można szybko na nie reagować. Jeśli więc usłyszycie, że wasze dziecko posługuje się językiem obraźliwym lub niewłaściwym, zwróćcie mu uwagę i wyjaśnijcie, że jest to krzywdzące i nie na miejscu.

          Koncentrujcie się na aspektach pozytywnych

          Zachęcajcie dziecko do dostrzegania w sobie i innych pozytywnych cech. Jeśli wasze dziecko chodzi do szkoły z dzieckiem poruszającym się na wózku inwalidzkim lub korzystającym z kul czy chodzika warto podjąć z dzieckiem rozmowę na temat odmienności. Ważne, żeby dziecko nauczyło się dostrzegać to co ktoś potrafi, niż to, czego nie umie. Spróbujcie także uświadomić dziecko, że może pomagać osobom mającym trudności (ale w sposób nienarzucający się i o ile sobie tego życzą). Podkreślcie, że kiedy samo nie potrafi czegoś zrobić, jest mu miło, gdy ktoś zaoferuje pomoc.

          Zachęcajcie do empatii i uprzejmości

          Umiejętność postawienia się w sytuacji kogoś innego, wyobrażenia sobie, jak inni mogą się czuć, jest bardzo ważna dla rozwoju emocjonalnego. Warto dawać dziecku dobry przykład. Kiedy traktujecie siebie nawzajem oraz innych ludzi z szacunkiem i komunikujecie się w sposób uprzejmy, dziecko naśladuje wasze zachowanie.

          Sprzeciwiajcie się prześladowaniom

          Niestety dzieci, które wyglądają bądź zachowują się inaczej niż ich rówieśnicy, dość często stają się celem prześladowania. Rozmawiając z dzieckiem o różnicach między ludźmi, podkreślajcie, że celowe ranienie uczuć drugiej osoby jest zawsze złe. A jeśli zdarz się, że wasze dziecko kogoś urazi, uczcie je przepraszania. Warto pytać dziecko o to jak ono by się czuło, gdyby ktoś postąpił tak samo w stosunku do niego. Uświadamiajcie,  że każdy zasługuje na to, aby traktować go uprzejmie i z szacunkiem.

           

          Więcej informacji w książce pt. „Wszystko o różnorodności” autorstwa Felicity Brooks.